Ikerketa berri batek agerian uzten du giza jarduerak eragindako kutsatzaileek loreak aurkitzeko duten gaitasunean nola eragiten duten
Edozein errepide jendetsutan, autoen ihes-gasen hondakinak airean daude zintzilik, besteak beste, nitrogeno oxidoak eta ozonoa. Industria-instalazio eta zentral elektriko askok ere isurtzen dituzten kutsatzaile hauek orduz edo urteetan zehar flotatzen dute airean. Zientzialariek aspalditik dakite produktu kimiko hauek kaltegarriak direla gizakien osasunerako. Baina orain, gero eta ebidentzia gehiagok iradokitzen du kutsatzaile berberek intsektu polinizatzaileen eta haien menpe dauden landareen bizitza zailtzen dutela.
Airearen kutsatzaile mota desberdinek lore baten usaina osatzen duten produktu kimikoekin erreakzionatzen dute, konposatuen kantitatea eta osaera aldatuz, polinizatzaile batek loreak aurkitzeko duen gaitasuna eragotziz. Lore baten forma edo kolorea bezalako seinale bisualak bilatzeaz gain, intsektuek usain "mapa" baten menpe daude, lore espezie bakoitzerako usain molekulen konbinazio bat, nahi duten landarea aurkitzeko. Lur-mailako ozonoak eta nitrogeno oxidoak loreen usain molekulekin erreakzionatzen dute, modu ezberdinean funtzionatzen duten produktu kimiko berriak sortuz.
«Intsektuak bilatzen duen usaina funtsean aldatzen ari da», esan zuen Ben Langfordek, Erresuma Batuko Ekologia eta Hidrologia Zentroko zientzialari atmosferikoak eta gai hau ikertzen dituenak.
Polinizatzaileek loreak askatzen dituen produktu kimikoen konbinazio berezi bat espezie espezifiko horrekin eta harekin lotutako azukre-sariarekin lotzen ikasten dute. Konposatu hauskor hauek kutsatzaile oso erreaktiboekin kontaktuan jartzen direnean, erreakzioek lore-usain molekulen kopurua aldatzen dute, baita molekula mota bakoitzaren kantitate erlatiboa ere, usaina funtsean aldatuz.
Ikertzaileek badakite ozonoak lore-usain molekuletan aurkitzen den karbono-lotura mota bati erasotzen diola. Bestalde, nitrogeno oxidoak enigma samarra dira, eta oraindik ez dago argi nola erreakzionatzen duten lore-usain molekulek kimikoki konposatu mota honekin. "Usain-mapa hau oso garrantzitsua da polinizatzaileentzat, batez ere polinizatzaile hegalari aktiboentzat", esan zuen James Ryalls Readingeko Unibertsitateko ikerketa-kideak. "Badira erle batzuk, adibidez, lore bat loretik metro bat baino gutxiagora daudenean bakarrik ikus dezaketenak, beraz, usaina oso garrantzitsua da haientzat janaria bilatzeko".
Langfordek eta bere taldeko beste kide batzuek ozonoak lore baten usain-lumaren forma nola aldatzen duen ulertzeari ekin zioten. Haize-tunel bat eta sentsoreak erabili zituzten loreek beren usain bereizgarria igortzean sortzen duten usain-hodeiaren egitura neurtzeko. Ondoren, ikertzaileek ozonoa bi kontzentraziotan askatu zuten, horietako bat Erresuma Batuan udan ozono-mailak altuagoak direnean jasaten denaren antzekoa, lore-usain molekulekin batera tunelera. Ikusi zuten ozonoak lumaren ertzak jaten dituela, zabalera eta luzera laburtuz.
Ikertzaileek erleen erreflexu bat aprobetxatu zuten, proboszidearen luzapena izenekoa. Pavloven txakurraren antzera, afari-kanpaiaren hotsa entzutean listua isurtzen zuena, erleek ahoaren elikadura-hodi gisa jokatzen duen zati bat, proboszide izenekoa, luzatzen dute azukre-sari batekin lotzen duten usain bati erantzunez. Zientzialariek erle hauei loretik sei metrora normalean sumatuko luketen usaina aurkezten zietenean, denboraren % 52an proboszidea ateratzen zuten. Loretik 12 metrora usaina adierazten duen usain-konposatuaren kasuan, denboraren % 38ra jaitsi zen hori.
Hala ere, ozonoak degradatutako luma batean gertatuko liratekeen aldaketa berdinak aplikatu zizkiotenean usainari, erleek % 32an bakarrik erantzun zuten sei metroko markan eta % 10ean 12 metroko markan. «Usaina ezagutu dezaketen erleen kopuruan jaitsiera nabarmenak ikusten dira», esan zuen Langfordek.
Gai honi buruzko ikerketa gehiena laborategiko ezarpenetan egin da, ez soroan edo intsektuen habitat naturalean. Ezagutza-hutsune horri aurre egiteko, Readingeko Unibertsitateko zientzialariek ozonoa edo diesel ihes-gasak gari-soro baten ataletara bultzatzen dituzten ponpak jarri dituzte. 26 oineko aire zabaleko eraztunetan egindako esperimentuek ikertzaileei airearen kutsadurak polinizatzaile mota desberdinengan dituen ondorioak ebaluatzen laguntzen diete.
Ikertzaile talde batek mostaza landare multzoak kontrolatu zituen lursailetan polinizatzaileen bisitak ikusteko. Ganbera batzuei EPAren inguruko airearen kalitate estandarren azpitik zeuden diesel ihes-gasak ponpa zitzaizkien. Gune horietan, intsektuek elikatzeko erabiltzen dituzten loreak aurkitzeko duten gaitasuna % 90eraino murriztu zen. Horrez gain, ikerketan erabilitako mostaza landareek, autopolinizatzen diren loreak izan arren, hazien garapenaren neurri batzuetan ere % 31eraino murriztu ziren, ziurrenik airearen kutsadurak eragindako polinizazioa gutxitzearen ondorioz.
Emaitza hauek adierazten dute intsektu polinizatzaileek beraiek erronka bereziak dituztela egungo airearen kutsadura mailak direla eta. Baina intsektu hauek dituzten beste erronkekin batera lan egiten denean, airearen kutsadurak arazoak sor ditzake...
Gas sorta zabala neurtzeko sentsoreak eman ditzakegu
Argitaratze data: 2024ko abuztuak 8